ZVZZ en Freinet

Célestin Freinet, een pedagoog voor onze tijd.

Tony de Wees

Twee jaar geleden schonk de inmiddels overleden Wil Jansen-Schoonhoven, de auteur van De actualiteit van Freinet (1979), een deel van haar bibliotheek aan De Freinetbeweging. In een van de dozen trof ik het kinderboekje Tony l'Assisté dat Freinet in 1925 publiceerde.
Bij navraag onder diverse deskundigen bleek dat vrijwel niemand het boekje kende en dat niemand het had gelezen. Omdat het verhaal me trof en omdat het voor mij de kern bevatte van Freinet's kijk op de wereld, de natuur, de medemens, het kind, besloot ik het te vertalen.
Onder de titel Tony de Wees werd het uitgegeven door De Freinetbeweging. Het is nog verkrijgbaar.

Freinet en ZVZZ

Wij van ZVZZ hebben alledrie wel iets met Freinet.
Adriaan Nieuwenhuis wordt in zijn werk als docent beeldende vorming mede geïnspireerd door de opvattingen en de praktijk van Célestin en Elise Freinet: druktechnieken, vrije expressie, kunstzinnige vorming en kunstbeschouwing.
Henk Bartelds is sinds jaar en dag de drukker van de freinetbeweging: De Reeks (praktijkboekjes) en De Freinetbibliotheek (vertaalde teksten van en over Freinet). Deze uitgaven zijn beeldbepalend voor de Frienetbeweging.
Wat mezelf betreft, ik heb een aantal jaren de freinetpedagogie gedoceerd en gepraktiseerd op een pabo.
ZVZZ, Zoveel vogels zoveel zinnen, een gezamenlijke onderneming van een beeldend kunstenaar, een drukker en een dichter, dat kan geen toeval zijn.

De biografie

In eerdergenoemde doos zat ook Michel Barré's biografie van Freinet.
Als iemand me 5 jaar geleden had gevraagd: "Wil jij dat boek vertalen?" Dan had ik ongetwijfeld geantwoord: "Ik vertaal wel eens poëzie uit het Engels, mijn lievelingsdichter Seamus Heany bijvoorbeeld, en een heel enkele keer Frans, Jacques Prévert, maar zo'n omvangrijk werk?"
Maar door het vertalen van Tony had ik wel de smaak te pakken gekregen, en dus ben ik doorgegaan, zoekend en tastend, of om met Freinet te spreken, volgens het principe van tâtonnement expérimental, wat ik vertaal als proefondervindelijk verkennen, en al doende ben ik Freinet-vertaler geworden.
Dit is wel het beste bewijs voor de juistheid van Freinet's opvatting over natuurlijk leren: als het moment daar is, en als je echt wilt, kun je proefondervindelijk verkennend, bij wijze van spreken, alles leren.
Anderhalf jaar later was het klaar. Mede dankzij drukker Henk Bartelds en de vormgever Thea Vermeiren is het een prachtig boek geworden, een lekkere pil van 600 bladzijden met veel mooie illustraties. Een gedetailleerde inhoudsopgave + een register maken het mogelijk het boek als naslagwerk of hap-snap te lezen. Je vindt er ook een bibliografie van de werken van Freinet en zijn vrouw Elise, een chronologisch overzicht van ontstaan en ontwikkeling van de diverse freinetechnieken en een tijdbalk van belangrijke gebeurtenissen.
Freinet's levensverhaal is bovendien ook heel spannend, bijvoorbeeld zijn strijd tegen de conservatieven van rechts en de fascisten in de jaren dertig, waarover twee keer een speelfilm is gemaakt (zie: Freinet op film) en later, in de jaren vijftig het conflict met de conservatieven van links: de stalinisten.
En onderwijskundig gezien is Freinet bijzonder actueel: hij biedt ons argumenten tégen het meten is weten, tegen het getoets, tegen modulering, tegen het vermanagen van het onderwijs. En argumenten vóór proefonderwindelijk leren, voor kennisverwerving, voor individuele ontwikkeling en sociale vorming, voor burgerschapsvorming-in-de-praktijk, voor coöperatief leren, voor zelfbestuur, kortom, vóór goed onderwijs..

Beide boeken en vele andere publicaties te bestellen bij Freinetbeweging.

Célestin Freinet, een pedagoog voor onze tijd

Een ambitieuze titel die onvermijdelijk deze twee vragen oproept:
1. Klopt dat? Is Freinet een pedagoog voor onze tijd? En zo ja
2. Maakt de huidige Freinetbeweging dit waar? Is zij nog van deze tijd voor deze tijd?
Zo begint:

EEN PEDAGOOG VOOR ONZE TIJD

toespraak bij de presentatie van de vertaling van
Michel Barré's Freinet-biografie 6 oktober 2006

Lees de hele tekst verder in de pdf. Zeven pagina's.

Freinet en zijn klas in de jaren dertig

Freinet op film 1 : l'École Buissonnière

Freinet’s pedagogie in combinatie met zijn levensverhaal heeft, vooral in Frankrijk, tot de verbeelding gesproken. In 1949 maakte Jean-Paul Le Chanois l’École Buissonnière (te vertalen als De spijbelschool). Een zwartwitfilm, een tikkeltje nostalgisch en geromantiseerd, maar nog altijd het aanzien waard. Wordt in de Franse filmgeschiedenis beschouwd als een van de hoogtepunten uit de direct-naoorlogse filmkunst. Het filmverhaal speelt zich af in 1932 als Freinet’s conflict met de plaatselijke autoriteiten een hoogtepunt bereikt. De hoofdrol werd gespeeld door Bernard Blier, een toen zeer gevierd acteur. Op de filmfoto ziet hij eruit als een brave jaren-vijftig-meester, zeker in vergelijking met de echte Freinet (zie foto), de artistieke, linkse activist uit de jaren dertig.
Het conflict in de film is van zijn politieke lading ontdaan. Dat moest blijkbaar in 1949, de tijd van de Koude Oorlog, om een breed publiek te bereiken. En dat gebeurde. De film was een groot succes.
Opnieuw verkrijgbaar bij www.doriane-films.com.

Freinet op film 2: L'Enfant au coeur de l'école

In opdracht van TV3 (France) wordt opnieuw een film over Freinet gemaakt. En weer draait alles om gebeurtenissen rond 24 april 1933: de climax in de schoolstrijd in Saint-Paul, die door toedoen van extreem-rechtse kranten ongewild en onbedoeld een nationaal karakter kreeg, als gevolg waarvan Freinet en de freinetpedagogie nationaal en internationaal aandacht kregen.

De film zal in de loop van 2007 te zien zijn. De hoofdrolspeler Alexandre Thibault komt, althans uiterlijk, een stuk dichter bij de Freinet van de foto's, dan Bernard Blier in driedelig pak. En ook uit verschillende krantenartikelen (te vinden op www.freinet.org/amisdefreinet) valt af te leiden dat deze verfilming meer recht doet aan de werkelijke gebeurtenissen en de politiek-maatschappelijke context waarin ze zich afspeelden.